Climántica, proyecto de educación ambiental

A expresión dos compromisos co Planeta por parte dos estudantes de Galicia, tanto en forma de redacción  de ideas e críticas positivas, como en soporte multimedia, van a permitir seleccionar unha alumna e un alumno de ESO para formar parte dos 8 delegados que enviará España á  Conferencia Internacional InfantoXuvenil Coidemos o Planeta dos países da ONU que se celebrará en Brasilia do 5 ao 10 de xuño. Esta conferencia  ten por obxectivo involucrar aos estudantes de tódolos continentes nun proceso de concienciación, reflexión e acción no campo dos cambios mundiais sociais e ambientais enfocados ao cambio climático. Esta proposta é unha oportunidade para a formación dunha rede de estudantes sobre Educación Ambiental acadando responsabilidades para a construción de sociedades sostibles e promover accións relacionadas co coidado do planeta.

A selección farase pola calidade das achegas de textos, curtos, animacións e críticas positivas que se aporten para a elaboración da Carta dos compromisos dos estudantes de Galicia co Planeta que se elaborará mediante a aplicación http://www.wiklimantica.com, para o que se conta con unha introdución do autor de A Treboada de C, Agustín Agra. En igualdade de condicións na calidade das achegas, terase en conta a participación e a calidade dos traballos presentados aos congresos de estudantes CLMNTK. Os dous delegados seguirán como representantes da delegación de 8 estudantes – delegados de  España ata a convocatoria do seguinte cumio. Este concurso aparece convocado no mesmo documento que o III Congreso CLMNTK de estudantes e os seus premios.

ACTUALIZACION: A data límite para comunicar os 8 delegados de España é o 15 de abril, por tanto seleccionaranse a alumna e alumno de Galicia pola variedade e calidade das súas aportacións nesta plataforma incorporadas ata o día 12 de abril, data na que se publicarán neste páxina os seleccionados e suplentes. Tanto os seleccionados coma os suplentes deberán ter entre 12 e  15 anos o día 5 de xuño de 2010 e deberán enviar ao correo climantica@climantica.org esta autorización debidamente complimentada. Se os seleccionados non envían a autorización o día 13 de abril, ocuparán a súa praza os primeiros suplentes dos que se dipoña da súa autorización.

Actualización: Ponencias e comunicacións

Climántica acaba de abrir a páxina web do I Congreso para o profesorado sobre Respostas Educativas ao Cambio Climático en http://congreso.climantica.org que contén toda a información relativa ao congreso que se desenvolverá de acordo con este programa. A través da páxina web xa se pode efectuar á preinscrición. O profesorado que pertence a centros sostidos con fondos públicos de Galicia, se quere a certificación de 12 horas de formación por parte da Consellería de Educación e Ordenación Universitaria á que ten dereito, debe facer a inscrición a través da aplicación de fprofe desa Consellería. Os demais docentes serán considerados como inscritos a través desta plataforma, segundo rigoroso orden de preinscrición ata o inscrito número 100 dos que non recibiron praza en fprofe.

As 700 prazas restantes ata completar o aforo do auditorio, quedan reservadas para profesores que se inscriban a través de fprofe. Aos docentes deste colectivo que se preinscriban a través da páxina web do congreso, indicando que no seu momento farán a preinscrición a través da aplicación fprofe, enviaráselles un correo electrónico desde climantica@climantica.org para informalos da apertura do prazo de inscrición na plataforma de fprofe. Recoméndase a este colectivo de docentes de centros sostidos con fondos públicos que se inscriban a través de fprofe, que se  preinscriban tamén a través da páxina do congreso, porque non sendo obrigatorio nin necesario facelo, permitiralle á organización dispor dos datos de contacto para mantelos puntualmente informados das novidades do congreso.

Se unha vez rematado o prazo de inscrición a través de fprofe, e as posibles ampliacións de prazo que a Consellería de Educación e Ordenación Universitaria poida considerar oportunas, quedaran vacantes das 700 reservadas, estas pasarán, por estrito orde de preinscrición, aos colectivos docentes preinscritos nesta web que non teñan acceso a través á plataforma de fprofe. A certificación da asistencia dos non inscritos a través de fprofe será emitida pola Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas.

Os asistentes que ademais desexen propoñerse como comunicadores de experiencias poderán facelo enviando os resumos das comunicacións que propoñen a través da páxina do congreso. Comunicaranse aquelas con previo envío e aceptación dos resumos enviados a través deste sitio web. A Consellería de Educación e Ordenación Universitaria solo certificará aquelas das que se encargue un único poñente e que se ateñan ás seguintes especificacións:

• Un mínimo de 35 minutos e un máximo de 45 minutos de exposición.

• Un mínimo de 15 minutos e un máximo de 20 minutos de debate.

De seleccionarse presentacións orais cuxa duración proposta sexa inferior a este marco temporal, ou que sexa desenvolta por máis dun autor/a comunicador/a, a certificación da presentación correrá a cargo da Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas.

Descargar programa en pdf.

Este documento deseñado para a súa impresión e lectura en papel, contén a totalidade das convocatorias do III Congreso de estudantes CLMNTK e dos seus premios. Tamén recolle as bases para a selección da alumna e do alumno de Galicia que formarán parte da delegación de 8 estudantes que representarán a España no cumio do clima dos estudantes dos países da ONU, que se celebrará en Brasilia do 5 ao 10 de xuño.

Co obxectivo de sensibilizar sobre o problema do cambio climático e promover actitudes máis sostibles co medio, a Dirección Xeral de Sostibilidade e Paisaxe dependente da Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas convoca o III Congreso CLMNTK e os Premios Climántica para estudantes de Educación Primaria, ESO, Bacharelatos, Ciclos Formativos e Universidade.

O prazo de presentación de traballos queda aberto dende a data de comunicacion na web de Climántica ata o 10 de maio do 2010. Todos os traballos teñen que ter a súa ficha de inscrición enviada a concursos@climantica.org e se o envío se completa por correo ordinario a:


Cada traballo que se envíe deberá ir acompañado da ficha de inscrición na que o autor/a ou autores describan o que desexan comunicar co traballo. Todos os traballos publicaranse no nº 3 da revista CLMNTK e os da categoría multimedia poderán visualizarse na sección Alumnos do apartado Biblioteca de climantica.org. Só se poderán publicar na revista aqueles traballos que cheguen antes do 20 de maio, data na que a revista se pasará á imprenta.

Todos os autores do nº 3 de CLMNTK serán convidados a asistir ao Terceiro congreso de autores de CLMNTK que se celebrará no Palacio de Congresos de Pontevedra o sábado 19 de xuño de 2010.
 
Os traballos que se envíen coa intención de que se teñan en conta para participar nos premios xerais para Primaria e ESO, Bacharelatos e Ciclos formativos e Universidade e no premio especial para Primaria, deberán ser individuais ou en grupos de un númera máximo de 3 alumnos. Os que superen este número incluiránse no concurso para os premios especiais a grupos grandes: teatro, dramatizacións, coros, danzas, etc.

Os traballos terán que ver coas temáticas do proxecto e tomarán como referencia as seguintes categorías: 

1. Literatura: Redaccións, comics, relatos reais e de ficción ou poesías.
 
2. Multimedia: Os formatos nos que se presenten deben responder ás seguintes características técnicas: resolución mínima 320 x 240. Formato de vídeo: mov, mp4, vob, dv, flv, avi, 3gp. As modalidades son diversas e poden tomarse como referencia:
 
1. Curtos, animacións ou pequenos vídeos nos que se conta unha historia sobre a base dun guión.
   
2. Presentacións.
   
3. Entrevistas, representacións teatrais e cancións gravadas.
 
3. Artes plásticas. Ademáis do orixinal, entregarase unha copia dixital ou fotografía en formato jpg ou bmp. As modalidades son diversas e pode tomarse como referencia:
 
1. Fotografía da realidade ou de representacións como maquetas ou modelos doutro tipo. Cada foto debe levar unha breve referencia do que queren comunicar, e no caso das maquetas o que representan o cómo se elaboraron.
 
2. Debuxos.
   
3. Pósteres. Neste caso debe facerse chegar o orixinal ao enderezo de correo ordinario.
   
 

PREMIOS DIRECTAMENTE RELACIONADOS CON ESTE CONGRESO
Climántica quere que este Congreso sexa un premio para os estudantes de 3º ciclo de Primaria, ESO, Bacharelato, Ciclos formativos e Universidade que presenten traballos. Por iso o feito de presentar traballos da dereito a asistir gratuitamente cos pais ou representantes legais ao congreso, no que a presentación dos traballos dos estudantes se acompañará de humor, maxia e música. Pero ademáis o feito de mandar traballos ao congreso da dereito a participar noutros premios.

Premios xerais para os niveis e etapas educativas (individuais ou máximo 3 estudantes):

• Premio xeral para 5º e 6º de Primaria a 25 alumnos: Estancia formativa nun campamento de Educación Ambiental de Galicia que se comunicará no III Congreso e que se desenvolverá entre o 24 e o 27 de xuño de 2010.

• Premio xeral de ESO a 30 alumnos: Travesía de 5 días (dende o 24 ao 28 de xuño) nun veleiro tipo goleta visitando distintos puntos do litoral galego e desenvolvendo diversas actividades de educación ambiental tanto no barco coma en terra.

• Premio xeral de ensino non universitario non obrigatorio a 30 estudantes de Bacharelato e Ciclos Formativos: Estancia formativa nun campamento de Educación Ambiental de Galicia que se comunicará no III Congreso e que se desenvolverá entre o 7 e o 11 de setembro de 2010.

• Premio xeral Universidade a 9 estudantes universitarios de grao ou posgrao. Estancia no mesmo campamento de Educación Ambiental que os premiados na categoría anterior. Os gañadores terán que desenvolver un plan de actividades lúdicas e de convivencia que levarán á práctica no campamento converténdose, deste xeito, en monitores dos seus compañeiros de Bacharelato e Ciclos Formativos. O obxectivo deste plan é acadar a sensibilización ambiental e a cohesión do campamento, poñendo especial énfase na dimensión educativa das veladas nocturnas. A súa proposta de actividades deberá achegarse xunto cos traballos presentados ao congreso.

Premios especiais:

• Grupos de 4 a 50 alumnos que presenten obras de teatro, cancións, dramatizacións: Itinerario educativo en Galicia que se consensuará e coordinará cos seus docentes e que se desenvolverá o 27 de setembro.

• Todos os alumnos que presenten cancións, individualmente ou por grupos, e sexan seleccionados para participar no festival do Congreso serán premiados cun reprodutor MP4.

Os premios serán comunicados ao remate do III Congreso de Estudantes.


PREMIO CAMIÑO A BRASILIA
Climántica vai seleccionar a 2 dos 12 delegados que representarán a España na Conferencia Internacional infanto-juvenil "Cuidemos el Planeta" que terá lugar en Brasilia en xuño de 2010, e que xuntará a xóvenes de 12 a 15 anos para discutir os problemas socioambientais globais enfocados ao cambio climático.

Os dous representantes galegos (un mozo e unha moza) serán seleccionados polos seus traballos en texto, animacións, curtos... e/ou críticas positivas todos eles encamiñados á redacción do documento "Carta do compromiso dos estudantes de Galicia co Planeta" que se elaborará mediante a aplicación www.wiklimantica.com.Valorarase asimesmo como méritos a participación e os traballos presentados polos estudantes ás distintas edicións do Congreso de Estudantes de Climántica e que acadaron algún premio.

Os dous delegados elexidos permanecerán como representantes de España ata a convocatoria do seguinte cumio.

Para poder percibir os premios de estancias formativas e de Camiño a Brasilia, o estudante deberá presentar antes da saída unha certificación académica en conforme estivo matriculado durante o curso 2009-2010 nun centro de ensino no nivel polo que concursou, copia certificada do DNI, copia da tarxeta sanitaria e se fora menor de idade unha autorización permitíndolle asistir á estancia, asinada polo pai, nai ou titor legal.

Poster da convocatoria en pdf.

Co obxectivo de sensibilizar sobre o problema do cambio climático e promover actitudes máis sostibles co medio, a Dirección Xeral de Sostibilidade e Paisaxe dependente da Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas convoca o III Congreso CLMNTK e os Premios Climántica para estudantes de Educación Primaria, ESO, Bacharelatos, Ciclos Formativos e Universidade.

Prazo de presentación de traballos: dende a data de comunicacion na web de Climántica ata o 10 de maio do 2010.

Convocatoria completa en pdf.

Actualización: Video da presentación.

O sábado 6 de marzo Climántica puxo en marcha dous novos cursos: Competencias básicas en Climántica e Técnicas de climantica.org para a comunicación do cambio climático. As sesións presenciais dos dous cursos están a desenvolverse en paralelo os días 6 e 13 de marzo, 10, 17 e 24 de abril na Facultade de Físicas. O curso de competencias está pensado para os profesores de Primaria, ESO e Pedagoxía terapéutica que queren abordar dun xeito práctico as competencias básicas no marco do proxecto dende os modelos Aprendemos coas escolas climánticas e Climaeucambio. O de Técnicas para a comunicación do cambio climático esixe a elaboración dunha revista do centro educativo para comunicar a sostibilidade dende o marco do cambio climático. Por iso nas bases de selección do profesorado asistente, déuselle prioridade á participación previa no proxecto, polo que dos 69 inscritos, os 30 seleccionados son docentes implicados previamente en actividades do proxecto.

O proxecto Climántica foi invitado pola Universidade de Alicante a desenvolver un seminario sobre o proxecto e un obradoiro multimedia sobre cambio climático para profesorado de ensino secundario e universidade. O seminario desenvolveuse o venres 26 de setembro no Salón de Graos Alfredo Orts da Facultade de Ciencias de 17 a 19 horas, ao que asistiron 60 profesores de Alicante e Valencia da rede docente da Asociación Española de Enseñanza de las Ciencias de la Tierra liderada en Alicante polo profesor do Departamento de Ciencias de la Tierra, o xeólogo Pedro Alfaro. O obradoiro multimedia de cambio climático celebrouse o sábado 27 de febreiro de 10 a 13 horas, no aulario nº 1 da mesma facultade, dirixido a 20 profesores de Alicante e Valencia da asociación de profesores Curie, liderada polo profesor de Física Aplicada Albert Gras. Estas dúas actividades de Climántica foron propostas como preparatorias dunhas xornadas do proxecto que se está previsto que se celebren en setembro deste ano na nesta mesma Universidade, e que se organizarán en base a 4 obradoiros e 2 seminarios. Este reto que Climántica acepta e agradece, foi proposto polos profesores organizadores destas actividades, Pedro Alfaro e Albert Gras.

Actualización: Vídeo do seminario.

O proxecto Climántica foi invitado a formar parte da organización e desenvolvemento da Jornada de Educación para la Sostenibilidad 2009-10. Esta colaboración concretouse o luns 22 de febreiro de 2010 mediante a conferencia inaugural da xornada titulada El cambio climático en el sistema educativo impartida polo director do proxecto Francisco Sóñora Luna, quen tamén dirixiu o obradoiro de Taller multimedia sobre el cambio climático. A oferta de obradoiros das xornadas completouse con Prácticas de laboratorio sobre cambio climático impartido polas profesoras colaboradoras de Climántica, Mercedes Rodríguez Ruibal e Raquel Troitiño Barros. A esta xornada dun crédito de duración  asistiron 60 coordinadores dos Programas de Educación para la Sostenibilidad da rede RECESO. Climántica quere agradecer a esta rede educativa amiga e á Consejería de Educación de Cantabria esta oportunidade para compartir e retroalimentar experiencias e iniciativas.

Recollendo suxestións da rede docente de profesores que desenvolven a materia de Ciencias para o Mundo Contemporáneo dende Climántica, ven de convocarse un curso en base a obradoiros, coa finalidade de practicar as metodoloxías e técnicas de comunicación TIC do proxecto, para obter a formación que permita a elaboración dunha revista electrónica do centro educativo para a comunicación da sustentabilidade e do cambio climático no marco do proxecto. Aínda que se lle da prioridade á participación no proxecto para asignar as prazas, se quedan vacantes, aplicaranse os criterios xerais do Plan de Formación do Profesorado. O programa queda recollido neste tríptico e a inscrición faise a través da aplicación fprofe de http://www.edu.xunta.es/web/teachers, seleccionando como Área: Temas transversais e como CFR: Servizos centrais.

O día 6 de marzo empezará o novo curso Competencias básicas en Climántica, do que xa se pode descargar o tríptico co programa, axenda e condición de inscrición. Este curso está especialmente centrado nas competencias básicas TIC e aprender a aprender e está inspirado no modelo de Aprendemos coas escolas Climánticas cuxa posta en común desenvolveuse o 6 de xuño de 2009. Diríxese preferentemente a 3º ciclo de Educación Primaria e 1º de ESO, e por tanto con aplicación práctica tamén en Pedagoxía terapéutica.

Neste segundo vídeo que se pode ver en ClimánticaTV o profesor Anguita comeza por ofrecer unha visión dende a termodinámica, dos problemas medioambientales, onde como dí a Primeira lei: A enerxía é finita (polo tanto os recursos son finitos) e atendendo á Segunda Lei postula que o desorde crece coas transformacións (quedaría aquí reflectido o problema da contaminación). Ademais amósanos unha realidade importante: a relación entre economía e calidade de vida nos paises desenvolvidos: na segunda metade do século XX a economía medrou moito pero a calidade de vida pouco o fixo.

Inmersos xa no tema dos riscos xeodinámicos delimita as lagoas sísmicas do planeta e acércanos ao concepto de Magnitude do Momento Sísmico (MW) que substituiría á escala de Richter (M). Unha das fallas á que se lle presta maior atención é á de San Andrés, en California, e os expertos xa son capaces de ofrecer porcentaxes de posibilidades de terremotos no contorno da mesma. En Haicheng unha cidade china de cerca de 1 millón de habitantes, no 1975, logrouse evacuar á poboación horas antes de que fose totalmente arrasada por un seísmo (só houbo 200 victimas). Ao ano seguinte na cidade de Tangshan un terremoto produciu 700.000 victimas. No seísmo de Sichuan en 2008, onde morreron cerca de 80000 persoas, parece que a xigantesca presa construida nas inmediacións, poido ser o desencadeante do movemento. A falla saltou ata a superficie no momento en que a presa se estaba a descargar.

O risco de tsunamis no noso país parece que pode restrinxirse á zona mediterránea onde a actividade sísmica recente no norte de África e Grecia produciu perturbacións no nivel do mar nas costas da zona.

Francisco Anguita exemplariza os riscos volcánicos falándonos dos volcáns de Colombia (Nevado del Ruiz) e Filipinas (Mayón). Este último estivo moi activo durante o 2006 e a finais dese ano a cidade veuse afectada por un tifón que movilizou o material piroclástico orixinado unhas inmensas coladas de barro. Estas zonas no marco do cambio climático onde se prevé un incremento de fenómenos meterorolóxicos extremos, o risco pode multiplícarse pola suma de ambos riscos.

O profesor incide unha vez máis sobre a superposición da acción antrópica sobre o clima analizando as series de temperaturas e amosando os datos procedentes de diferentes marcadores climáticos. En Groenlandia estanse a producir cambios moi rápidos e drásticos nos glaciares que desembocan no mar onde estos retroceden varios kilómetros en un ano e posteriormente volven a recuperarse. Existe gran cautela neste tema, xa que o desxeo de Groenlandia traduciríase nunha subida de 7 metros do nivel do mar. No Ártico os tres anos máis recentes son os de menor cantidade de xeo. Respecto ao comportamento da Antártida apunta a que existen zonas onde o nivel do xeo adelgaza e noutros onde parece aumentar, o que induce a pensar que todavia non entendemos moi ben o sistema. A fusión dos glaciares do Himalaya favorece a creación de lagos que poden provocar avalanchas de barro por desbordamento dos mesmos afectando ás poboacións situadas no entorno.

Os datos dos novos informes do IPCC parecen indicar que este organismo foi demasiado conservador nas súas estimacións do 2007 sobre as consecuencias do cambio global. Ademais parece existir un certo grao de despreocupación polo problema do cambio climático como apuntan as últimas investigacións sociolóxicas sobre o tema.

Francisco Anguita remata a súa exposición facendo alusión ao tema da urxencia do problema do cambio climático así como das cuestións éticas do modelo de sociedade actual dende a visión do decrecemento, o desenvolvemento sostible e a sobrepoboación mundial. O derradeiro dilema que nos plantexa é o relacionado co tipo de refuxiado que é un habitante de Bangladesh ¿económico, climático...? Este é un bo exemplo de “algo que comeza por unha situación que ten que ver coa natureza e remata con unha decisión de carácter político...e é que todo está misturado”.

O sábado 16 de xaneiro, o doutor en Xeoloxía Francisco Anguita e profesor titular da Universidade Complutense de Madrid, inaugurou os seminarios científicos do curso Ciencias para o mundo contemporáneo no proxecto Climántica coa ponencia Do Big Bang ao problema ecolóxico: aproximación do cosmos á problemática ambiental. Pódese ver o video da súa intervención en ClimánticaTV.

Francisco Anguita comezou a sesión disertando sobre as últimas investigacións no tocante ao tempo anterior ao Big Bang e a evolución futura do Universo basándose nas distintan hipótesis vixentes. As investigacións sobre o cosmos e a búsqueda de respostas sobre a orixe do mesmo suscitou o primeiro debate proposto na aula, que quedaba definido pola pregunta de se están xustificadas as grandes inversións en ciencia básica, onde os asistentes poideron aportar a súa visión.

No referente ás novidades na investigación sobre a formación de planetas o profesor Anguita indicou que todo parece indicar que os planetas son máis abundantes que as estrelas no Universo. Apuntou o descubrimento recente da primeira superterra oceánica. É un planeta que transita por diante da súa estrela o que permite averiguar o seu diámetro, posúe 6.6 veces a masa terrestre, conta con un núcleo probablemente sólido e presenta auga líquida na superficie. Nos vindeiros anos, o telescopio Kepler aportará información moi interesante sobre planetas con tamaño semellante ao da Terra e que orbitan ao redor doutras estrelas. Unha das metas destas investigacións vai encamiñada a atopar vida fora do noso planeta o que dou pé a formular un dilema moi aproveitable para trasladar aos alumnos e conseguir abrir un debate interesante: cambia algo se descubrimos vida fora da Terra?.

As novidades científicas sobre o Sistema Solar serían que o Sol probablemente formouse nun cúmulo globular en compañia doutras estrelas, según parece determinarse polo estudo de meteoritos con grandes cantidades de isótopos inestables formados durante a explosión dunha supernova, non obstante son demasiados para unha única supernova e a conclusión pode ser que procede dunha familia de supernovas.

Coñecemos o que sucede na Terra para formarse os oróxenos (subducción e colisión) e se observamos planetas como Venus vemos estruturas tectónicas parecidas ás da Terra. Estos rasgos son máis evidentes nos relevos de Marte comparables por exemplo ás estructuras da Cordilleira Cantábrica, Alpes, etc. Quere dicir esto que existe ou existiu tectónica de placas noutros planetas?.

Existen evidencias de cambios climáticos globales noutros corpos do sistema solar como poden ser Marte ou Venus onde poido existir un océano fai uns 4.000 millóns de anos que se evaporou. En Europa atópase o maior depósito de agua líquida no Sistema Solar polo que se pode pensar que neste satélite de Xúpiter houbo algún fluxo de enerxía que logrou fundir o xeo pero o que é unha dúbida é se esta enerxía todavía se manten.

Francisco Anguita acércanos ás posibilidades de facer habitable un planeta como Marte e que como primeiro paso tería a reconstrución da atmosfera primitiva. Unha actuación encamiñada a tal fin sería a da emisión por parte de fábricas instaladas na superficie, de gases de efecto invernadoiro como son os freóns. A emisión de inxentes cantidades destos gases tardarían uns 10.000 anos en derreter o xeo marciano e ofrecer unha primeira oportunidade para a vida vexetal (100.000 anos para os animais).

Despois dunha viaxe polo Universo chegamos á Terra e o profesor Anguita nos indica que a enerxía que todavía conserva o núcleo terrestre, despois de 4.500 millóns de anos de evolución, é considerable pois tan só o 4 % deste núcleo solidificou. Ademais fai fincapé na sincronía existente entre o remate do bombardeo meteorítico que sufreu a Terra máis ou menos aos 3.900 millóns e a aparición da vida.

Fai 100 millóns de anos produciuse, causado por un evento no interior da Terra, un máximo na temperatura da atmosfera terrestre e posteriormente o planeta comeza a enfriarse. As predicións máis pesimistas indican para o 2.100 aumentos de ata 7 ºC na temperatura media global o que nos aproximaría ao clima da época dos dinosauros.

O dia 19 de decembro tivo lugar a posta en común da fase práctica do I Curso de Climántica en Portugal, desenvolto no centro de formación do profesorado de Coimbra Nova Ágora ao longo de todos os sábados do primeiro trimestre. Neste vídeo que se acaba de publicar en Climántica TV pode verse un resumo das presentacións correspondentes á aplicación do proxecto nos centros piloto de Climántica en Portugal que xurdiron deste curso. O rigor e calidade que se observa nas presentacións dos primeiros docentes de Climántica en Portugal e a súa capacidade para adaptar o proxecto ao seu sistema educativo,  abren un futuro esperanzador de Climántica en Portugal. Por iso, parabéns a este primeiro grupo de docentes de Climántica en Portugal polos resultados acadados!

Climántica presentouse na xornada inaugural do V Congreso de Educared que se está a celebrar en Madrid dende o 26 ao 28 de novembro de 2009 e resultou ser o único proxecto de Galicia seleccionado para a comunicación presencial de experiencias, e como tal, constituíu a representación da Xunta de Galicia nas sesións simultáneas de presentacións de experiencias.

Este congreso consolidouse como o acontecemento de maior impacto e participación de cantos se ocupan do uso educativo de Internet, especialmente no entorno iberoamericano. Nesta ocasión, a principal novidade foi que ademais das sesións presenciais, durante os meses previos estivo desenvolvéndose un innovador Congreso virtual no que participaron máis de 10.000 persoas e no que Climántica tivo unha excelente acollida, que resultaría determinante para a selección das súas experiencias web 2.0 para comunicar nesta parte presencial.

Este Congreso conta coa presenza de destacados especialistas en educación e Novas Tecnoloxías, entre os que se encontran o ex Ministro de Educación de Portugal, Roberto Carneiro; a Directora de Programas Educativos da Fundación Telefónica, Marián Juste e o Secretario Xeral da Organización de Estados Iberoamericanos (OEI), Álvaro Marchesi, contando con Brasil como país invitado.

Unha das temáticas máis destacadas no proxecto, foi a expansión das redes sociais interactivas, sobre o que se sustenta a expansión en rede de Climántica. Para debater sobre cómo afectan estas á educación ou qué límites se deben por no seu uso, Bernardo Hernández, Director Mundial de Marketing de Google, debateu sobre este tema con Zaryn Dentzel, creador de Tuenti, que actualmente é a rede social preferida dos xoves, encargándose da moderación da mesma o periodista Manuel Campo Vidal.

Na primeira das dúas comunicacións de Climántica neste congreso, o director do proxecto, Francisco Sóñora Luna, presentou Climántica como un proxecto web 2.0 mediante a comunicación titulada “Innovación 2.0 en la Pedagogía del Cambio Climático con www.climantica.org”. Comezou situando a Climántica como un proxecto global de Educación Ambiental en rede co obxectivo básico de intercambiar ideas e experiencias, xerar produtos didácticos interdisciplinares, enriquecer o currículo de Educación Ambiental e abordar as principais problemáticas ambientais relacionándoas co cambio climático. En canto ao público diana, expuxo que estaba dirixido á cidadanía en xeral e a todos os niveis do sistema educativo con produtos como unidades didácticas, blogs, documentais, novelas, videoxogos, comics, curtos de animación e revistas. Tamén indicou que pon á disposición do cidadán leccións e cursos web de autoaprendizaxe e autoavaliación, ofrecendo contidos en galego, castelán, portugués e inglés.

Destacou ademais que os libros didácticos, (un e dos), que abren cada unha das etapas teñen unha aplicación moi directa nas clases de secundaria e universidade, porque o seu deseño global e interdisciplinar posibilita que a súa aplicación nas diferentes áreas, materias e módulos resulte interesante, sinxela e eficaz, tal e como evidencia o seu uso en clases de Bioloxía, Xeoloxía, Xeografía, Historia, Física, Química, Tecnoloxía e Economía, entre outras. Pero suliñou que o valor máis importante destes libros é a súa capacidade e flexibilidade para orientar ao profesorado na súa adaptación e aplicación para as súas clases.

A continuación situou os seus grandes modelos de aplicación no sistema educativo, destacando para o ensino Secundario o modelo de aplicación en ESO en Proxecto Interdisciplinar, mediante o material didáctico denominado Climaeucambio , por cuxo contido se pode navegar desde o seu apartado de Clima mozo , que permite tamén acceder á aplicación web desenvolta por Meteogalicia de MeteoEscolas que posibilita a representación e comparación dos datos obtidos polos estudantes dende as súas estacións meteorolóxicas. Sinalou ademais a importancia que ten para esta proposta a presenza dun blog temático de Meteoroloxía dinamizado polo técnico de MeteoGalicia Juan Taboada. Outro sistema de Blogs que destacou polo seu éxito académico, foi o que permite o desenvolvemento da nova materia de Ciencias para o Mundo Contemporáneo con edublogues e sobre o que nestes intres se está desenvolvendo a formación da segunda promoción de profesores que o van a aplicar mediante un curso semipresencial que implica 9 sábados presenciais, sendo fundamentais os libros didácticos de cambio climático e de enerxía e cambio climático , curso que tamén se está a desenvolver en Portugal co apoio institucional da Unesco, presentando tamén a importante argumentación que xa se está a desenvolver nos blogs de aula dos 15 centros piloto de Coimbra. Rematou os modelos académicos presentando o modelo de aplicación en Primaria mediante o material didáctico Aprendemos coas Escolas Climánticas en papel e a versión dixital na subweb Primaria.

Por último fixo mención á importancia da web para toda a cidadanía divulgando a actualidade do proxecto en sistema blogue e posibilidade de navegación HTML polo contido das unidades didácticas editadas en papel, que na actualidade son a de cambio climático e a de enerxía. Tamén fixo fincapé nas leccións de autoaprendizaxe sobre cambio climático do apartado de Formación así como a visualización de múltiples vídeos no apartado de Climántica TV e da descarga da primeira novela da colección de Contos Climánticos A Treboada de C do escritor Agustín Agra e tamén dos comics de cambio climático e enerxía. Rematou a súa intervención destacando a importancia do videoxogo web CLMNTK, que é un xogo interactivo de simulación en rede no que os xogadores teñen que xestionar novas poboacións para os habitantes que escapan dunha cidade moi contaminada no ano 2015, conciliando a sostibilidade, o progreso, e a economía, co benestar social da poboación e o respeto ao medio ambiente, tentando que o contorno non se vexa afectado.

A continuación interveu a coordinadora dos blogues de aula, Susana Vázquez, presentando coa súa comunicación a importancia deste recurso na aula en base a exemplificacións da aplicación nun centro do desenvolvemento da nova asignatura común para todos os estudantes de 1º de Bacharelato de España, Ciencias para o Mundo Contemporáneo utilizando estes edublogues no desenvolvemento da totalidade da asignatura.

Actualización: Ver video

O sábado 14 de novembro iniciouse o I módulo desta materia para formar, ao longo de todo o curso 2009-2010, ao profesorado da materia de Ciencias para o Mundo Contemporáneo co fin de impartila na súa totalidade a través dun fío condutor vertebrado sobre a sustentabilidade e o cambio climático. De novo este ano a inscrición superou as prazas dispoñibles, pois o número máximo de dúas persoas por ordenador supuxo que dos 74 preinscritos solo 50 puideron matricularse. Os docentes de lista de espera estarán como grupo prioritario no curso de «Competencias básicas: TIC e aprender a aprender», que se porá en marcha no segundo trimestre.

Baixo a fórmula «dende o Big-Bang ata estes tempos formouse a Terra e nela, a través dun longo proceso evolutivo, aparecemos nós como unha especie capaz de modificar o Planeta e de provocar riscos, como o cambio climático, aos que a investigación científica contemporánea busca solucións dende a física de partículas, a astrofísica, a nanotecnoloxía, a investigación enerxética, a bioloxía molecular e a xenómica», Climántica doulle forma a este reto educativo.

Esta primeira sesión enmarcouse na competencia TIC que se desenvolve mediante dous seminarios. O primeiro, que foi o que empezou o sábado 14 é o denominado “Sustentabilidade e cambio climático nos blogs e foros de Climántica en CCMC”, que desenvolverán ao longo das 4 primeiras xornadas do curso (14 e 28 de novembro, 12 de decembro e 9 xaneiro), correrá a cargo dos profesores de ensino secundario Susana Vázquez e Jesús M. Teira Rois. O último seminario relativo á competencia TIC impartirao o catedrático de instituto Ramón Cid Manzano, o 9 de xaneiro, no que abordará recursos TIC para traballar a física de partículas, a astrofísica, a fisión nuclear e o LHC.

Esta forte aposta polas TIC é debido a que en Climántica valorouse como motivador para os estudantes de todas as modalidades de Bacharelato darlles a oportunidade de buscar información actual de divulgación científica co obxectivo de comunicaren as súas experiencias. Por iso se pensou nuns edublogues e eduforos, especialmente deseñados para visualizar contidos multimedia diversos, que, ademais de formar parte dos hábitos vixentes de comunicación dos estudantes, supoñen unha posta ao día continua da información, ao estilo do modus operandi dos científicos da ciencia fronteira cuxos coñecementos aborda esta materia.

No deseño do curso tívose tamén presente o feito de que os contidos desta materia non se configuran na súa totalidade dentro do marco formativo inicial de ningún dos dous departamentos implicados na docencia (Bioloxía e Xeoloxía e Física e Química). Por iso se contou con investigadores I+D+i de todos os ámbitos do currículo, cunha eficacia divulgativa demostrada e capaces de asumir o reto de relacionaren as súas investigacións co fío condutor proposto. Así é como chegamos a contar con este equipo de 7 formadores que destacan polas súas investigacións na ciencia fronteira recollida no currículo desta materia. A eles lles corresponderá trasladar a actualidade das súas investigacións relacionadas coa sostibilidade e o cambio climático aos profesores asistentes.

Os seminarios relativos á investigación teñen a mesma base programática que os que se desenvolveron o curso pasado, mantendo a participación do catedrático de medicina legal, director do Instituto de Medicina Legal e do Grupo de Medicina Xenómica da USC, doutor Ángel Carracedo, último premio Jaime I de investigación médica, quen seguirá afondando nas ensinanzas da Xenómica para a sustentabilidade. Tamén repite o profesor doutor de Xeoloxía da Universidade Complutense, Francisco Anguita, un dos principais divulgadores da xeoloxía en España nos últimos 30 anos. O profesor Anguita abordará dous seminarios neste curso «Do Big Bang ao problema ecolóxico: aproximación do cosmos á problemática ambiental» e «Riscos xeolóxicos e impactos ambientais».

Pero este curso incorporáronse novas temáticas I+D+i relacionadas coa sostibilidade e o cambio climático. Entre as novas temáticas destaca a participación do catedrático da USC e Vicepresidente do Consello da Cultura galega, o profesor doutor Francisco Díaz-Fierros, Premio Nacional de Cultura Científica de Galicia no 2008, que abordará o seminario «Conceptos básicos de cambio climático nos ecosistemas terrestres», namentres que o de conceptos básicos nos ecosistemas mariños o desenvolverá o doutor investigador do CSIC no Instituto de Investigación Mariña de Vigo, Xosé Antón Álvarez Salgado. Os puntos de vista destes dous científicos galegos que colaboraron en informes IPCC (Panel Intergobernamental para o Cambio Climático) complementaranse para aportar unha visión científica moi interesante para abordar este reto do século XXI na aula.

Outro seminario que cobra forza este ano é a Nanotecnoloxía. Del hase encargar o catedrático de Electromagnetismo da USC e director do Centro Ibérico de Nanotecnoloxía de Braga, José Rivas, quen exporá a temática «Nanotecnoloxía básica para a sustentabilidade na sociedade do cambio climático».

 Tamén se incorpora a dimensión enerxética mediante a participación do profesor doutor de Enxeñería eléctrica da ETS de Enxeñería Industrial de Vigo e director da Axencia enerxética de Vigo, Bernardo Parajó, co seminario «Enerxía e sustentabilidade: pasado presente e futuro».

O último seminario innovador deste curso será o impartido pola doutora investigadora en Xenética e Antropoloxía do proxecto de Atapuerca, María Martinón Torres: «O homínido emigrante: clima, barreiras e camiños», que complementará a intervención do profesor Carracedo, reforzando a dimensión evolutiva e centrándose nos aspectos antropolóxicos dende a bioloxía molecular.

A formación presencial que se iniciou este sábado, prolongarase ao longo das mañás de 7 sábados máis, e ao tempo que se vai desenvolvendo, iranse aplicando nos edublogues e eduforos de aula propostas relacionadas co contido de cada un dos seminarios. O sábado 10 de abril farase a posta en común dos traballos de aula.

Con esta formulación da asignatura, o curso pasado formouse aos profesores dos centros pilotos voluntarios para abordaren deste xeito a materia de Ciencias para o Mundo Contemporáneo. Apuntáronse a esta iniciativa profesores de 27 centros públicos e 4 privados, que a día de hoxe están a desenvolver a materia dende os seus blogues de centros aos que se accede a través do blogue guía para os profesores. Algúns blogs están a ser auténticos estimuladores da divulgación e argumentación dos estudantes, como é o caso do blog do IES Francisco Asorey, que xa superou as 20.000 visitas.

Como esta materia se atopa no segundo curso de implantación e supón un reto novo na historia do sistema educativo español, este modelo estase demandando en España. Así, a Asociación Española para la Enseñanza de las Ciencias de la Tierra aprobou no mes de outubro ofrecela vía e-learning para todos os seus socios, o que lle dá a Climántica unha oportunidade extraordinaria de abrir a súa rede docente a todas as comunidades educativas do resto de autonomías.

O interese por este proxecto educativo superou as fronteiras de España e xa está implantado con éxito en 15 centros pilotos de Portugal mediante unha réplica do curso piloto do ano pasado, que se está a desenvolver dende o 10 de outubro na cidade de Coimbra co apoio institucional da Unesco e sobre o que se pode visualizar un documental da primeira xornada.

Destes 15 centros xa hai varios que destacan pola riqueza da argumentación que están a desenvolver na súa aula, o que facilita que o espírito de Climántica estea entrando con forza nestas comunidades educativas de Portugal. Tamén chegou á Dirección Xeral de Sostibilidade e Paisaxe unha petición de Arxentina, procedente da Universidade de Entre Ríos, para replicar o modelo alí como xa fixo o centro de Formación do Profesorado de Coimbra Nova Ágora.

Este curso universitario de posgrao consta de 120 horas (12 créditos) dos cales 36 son presenciais e as 84 restantes compútanse pola investigación –acción derivada das tarefas necesarias para a incorporación de actividades nos blogues de aula relativas aos seminarios desenvoltos nos módulos presenciais e da retroalimentación da argumentación dos estudantes.

O curso estrutúrase en 10 seminarios distribuídos en 5 módulos presenciais que se desenvolverán na Facultade de Físicas no campus Sur da USC os sábados de 10 a 14 horas, con un descanso na metade da xornada. A axenda destes 10 seminarios, dos que se pode obter máis información neste documento programático e neste tríptico son:

Os seminarios con hipervínculos desenvolvéronse o curso pasado e os que non teñen hipervínculo son novos e foron introducidos de acordo coas suxestións que fixeron os asistentes e que quedaron recollidas no correspondente informe de avaliación.

Unha vez rematada a fase de aplicación na aula mediante a realización de actividades coa implicación dos estudantes na argumentación a través dos edublogues e dos eduforos, o sábado 10 de abril de 10 a 14 horas procederase á posta en común destas experiencias.

Os interesados poden inscribirse cubrindo o seguinte formulario que deberá enviarse ao enderezo climantica@climantica.org, indicando o centro educativo no que imparten docencia e no asunto a cal dos catro (4) grupos de prioridade pertencen:

1. Docentes que impartan a materia CCMC no curso 2009-2010.
2. Docentes dos departamentos didácticos de Bioloxía e Xeoloxía e Física e Química e que no curso 2009-2010 non impartan a materia CCMC.
3. Outros docentes relacionados co ensino das ciencias e da tecnoloxía.
4. Titulados en CC. Biolóxicas, CC. Xeolóxicas, CC. Químicas e en CC. Físicas ou asimilables a efectos de docencia. Terán que presentar, coa solicitude, unha proposta de elaboración dun blogue temático que teña que ver co contido do curso.

Dado que o número máximo de prazas é de 50, estas asignaranse atendendo a unha estrita orde de chegada das solicitudes. Ao grupo 2 asignaránselle as prazas que queden vacantes unha vez inscritos os do 1, e co 3 e 4 actuarase de igual forma, pero coas que queden do 2 e do 3, respectivamente

O curso é totalmente gratuíto, tanto na xestión, como na docencia, nos materiais e recursos consumidos no seu desenvolvemento e nas consumicións na cafetería durante o descanso, pero non se abonarán gastos de desprazamento nin as taxas da retirada do título, que como ocorre con todo tipo de títulos das universidades, está supeditado ás taxas universitarias, neste caso as establecidas para títulos de posgrao de especialización que son do orde de 25 €.

Xa está publicado en Climántica TV o vídeo da conferencia impartida en Santiago de Compostela o 6 de outubro de 2009 polo científico británico James Lovelock, titulada Cambio climático nun planeta vivente.

Esta conferencia foi impartida por Lovelock despois de recibir o premio de investigación científica Fonseca 2009. No acto de entrega, o Reitor da Universidade de Santiago, Senén Barro Ameneiro, refírese á importancia que ten a súa teoría de Gaia, ao interpretar a Terra como un macroorganismo vivo que se autorregula diante das agresións. Entre os axentes agresores destacounos como especie que está a consumir máis de 100 veces do necesario para manternos vivos, e citando a Stern, dixo que somos incapaces de arriscar o 1% do PIB a curto prazo para evitar a súa caída nun 5 ou 10% a medio prazo. Nese sentido destacou a importancia da ciencia e da tecnoloxía na solución do problema, polo que agradeceu o compromiso de Lovelock coa ciencia e o coñecemento neste empeño e súa persuasión na defensa de Gaia, a pesares das controversias e ataques que espertou.

O profesor Lovelock centrou esta conferencia na tese de que a pesares do rigor que supón o traballo dunha comunidade científica de máis de 1000 científicos do Panel Intergubernamental para o Cambio Climático (IPCC), entre os que están os mellores climatólogos do mundo, o IPCC subestimou o quentamento global, porque solo se centrou nos efectos das nosas emisións de dióxido de carbono por uso de combustibles fósiles e desprezaron a resposta que a Terra está a dar ao cambio climático, que pode chegar a ser mortal.

Nesta falta de percepción das respostas que a Terra está dando ao cambio climático, dixo que sen dúbida influíu a distancia das cidades aos principais puntos onde se están manifestando as respostas máis singulares: bosques, selvas, océanos e polos. En estas cidades estarán os máis de 8 mil millóns de habitantes que terán que facer fronte á redución de auga doce e a un entorno cada vez máis quente.

A continuación indicou que esta subestimación por parte dos científicos debeuse a 4 tipos de barreiras:
1) O noso éxito coa resolución do problema da capa de ozono que dou unha confianza falsa sobre as posibilidades da ciencia para facer fronte a este reto.
2) A excesiva fragmentación do coñecemento científico, que leva a que os grupos dunha especialidade non sexan capaces de falar e entenderse cos de outras. Débese asumir que a Terra é un todo e se a seguimos estudando como dúas realidades totalmente diferenciadas: Xeosfera e Biosfera, non seremos capaces de entendela como o macroorganismo que é.
3) A división entre a teoría e a práctica.
4) O crecemento informático que permite desenvolver modelos teóricos de simulación, que nos dan unha falsa seguridade que resta oportunidades á observación e ao empirismo.

A continuación pasou a argumentar sobre estas barreiras na liña da tese exposta inicialmente. Referiuse en primeiro lugar ao erro dos CFCs. Sobre eles dixo que nos anos oitenta non se lle deu fiabilidade aos datos dos satélites que mostraban o furado da capa de ozono, porque non coincidía cos modelos. Isto cambiou cando dous científicos o observaron a nivel empírico con espectofotómetros. Apoiouse nesta constatación empírica para defender a observación e experimentación.

De seguido referiuse a dificultade de predición dos modelos polas simplezas e limitacións dos mesmos. Sobre isto mostrou nunha diapositiva con unha zona verde como a representación das marxes de valores previstos polo IPCC relativos ao aumento de temperatura da auga do mar para a marxe de anos comprendida entre 1994 e 2005. Nesta mesma diapositiva podía verse por encima desta zona verde crecente, os valores empíricos reais, tamén de tendencia ascendente pero de valores superiores. Aproveitou esta diapositiva para caracterizar o océano como o auténtico termómetro da Terra, porque supón o 70% da superficie do Planeta, e tamén ao ter máis capacidade calorífica, a súa capacidade de retención de calor supere en 800 veces a capacidade de retención de calor da atmosfera, polo que nos ten que preocupar esta subestimación.

Sobre este quentamento do océano, xustificou o rápido desxeo do Ártico entre os anos 1978 e 2008, o que provocou que no 2007 solo quedara o 40% do xeo, e este proceso está a favorecer a liberación de metano que pode chegar a superar o 20%, o que vai a retroalimentar o problema.

Para valorar a importancia deste quentamento, expuxo que de forma natural o clima variou sempre sobre todo por cambios na excentricidade da órbita e na inclinación e orientación do eixo de xiro terrestre, pasando de temperaturas globais 6º superiores as actuais, que se coñece como períodos efecto invernadoiro, a outras 5º C inferiores propias dos períodos glaciares. O cambio recente máis brusco deuse hai 14.000 anos e foi o que nos conduciu ao período interglaciar actual, que sen ter aínda pechado e non haber unha nova glaciación, estase a experimentar un novo aumento con unha tendencia similar a unha saída dun período glaciar cara un interglaciar, polo que este aumento non se pode deber como o anterior a unha saída dunha glaciación, o que nos preocupou a vista da nosa significativa contribución ao aumento das emisións procedentes do uso dos combustibles fósiles.

Esta preocupación aínda é maior, se tal e como argumentou ata aquí, o sistema Gaia pode estar actuando agora como amplificador. Non temos máis que tomar como referencia a perda de 30.000 persoas no mundo polas olas de calor do ano 2003. Existen cálculos que poñen de manifesto que de persistir esa situación durante 3 anos, a poboación podería desaparecer e a Terra converterse en escoira. Con estas previsións, a poboación actual ten que deslocalizarse e así a de Norteamérica podería chegar a migrar  cara Canadá, a de China cara África e Siberia. A maior parte de Europa converteríase nun deserto e a súa poboación desprazaríase cara sitios como Inglaterra, Irlanda e Galicia. Por iso non só escaseará a auga, senón que tamén aumentará a fame, pois esta concentración en puntos concretos vai a dificultar a obtención de alimentos, situando así no problema dos refuxiados climáticos.

Se todo o mundo reduce drasticamente as emisións, tampouco cabe esperar que o problema se resolva. Nestes intres os gases invernadoiro reteñen partículas de po que impiden a entrada da luz do sol e diminúen por tanto o efecto invernadoiro. A medida que este proceso se free, o quentamento aumentará, polo que temos un novo exemplo de como a Terra pode actuar como motor do cambio climático.

Por todo o argumentado ata aquí, reafirmouse na tese coa que iniciou a conferencia de que a Terra está respondendo ao cambio climático e colaborando con esta resposta ao seu incremento, sendo cada vez máis probable que se converta no verdadeiro motor que acelere definitivamente o cambio climático.

Xa na última parte da súa intervención, expresou a capacidade demostrada pola Terra ao longo da súa historia para responder a cambios moi importantes, e por tanto non puxo en dúbida a súa capacidade de seguir adiante en base a estas respostas ao cambio climático. Pero tamén afirmou que nós somos unha especie resistente, pois no millón de anos nos que vimos de configurarnos como especie, soportamos 7 cambios ambientais significativos, en algúns dos cales calcúlase que solo sobreviviron uns 2000 individuos. Tamén manifestou a súa consideración de que si chegáramos a extinguirnos como especie, o Planeta perderá moito. Sobre este risco no que nos puxemos, dixo que non tíñamos que sentirnos culpables, porque non éramos conscientes de que estábamos xerando este problema, e por outro lado debíamos ter presente que outros organismos como as bacterias fotosintetizadoras noutras épocas significaron unha agresión ao medio de maior impacto, sen o que nós non teríamos aparecido. Sen embargo, concluíu que agora que somos conscientes das causas e riscos é o momento de actuar xa, poñendo todo da nosa parte, sendo pacientes e esperando que a evolución nos seleccione como unha parte integral capaz de existir en equilibrio co planeta vivente. Por iso afirmou que hai que prepararse para o peor, esperando que ocorra o mellor.

En definitiva, o premio Fonseca trouxo a Galicia a oportunidade de ter entre nós a un dos científicos que máis contribuíu a toma de conciencia da crise ambiental nos anos 70 e que máis colaborou a través da súa teoría Gaia á interpretación actual das causes e posibles consecuencias futuras do cambio climático, polo que Climántica séntese no compromiso educativo de estender o contido desta conferencia á rede global de educadores e a conxunto da sociedade. Grazas tanto ao profesor Lovelock por esta  conferencia na que sintetizou a repercusión actual de moitos anos de rigorosa investigación e eficaz divulgación científica, como á Universidade de Santiago de Compostela polas facilidades dadas para que se chegara a súa divulgación por esta vía.

O pasado día 6 de outubro o científico británico James Lovelock viaxou a Galicia para recoller o Premio Fonseca 2009 de Divulgación Científica otorgado ao abeiro do Programa “ConCiencia” creado polo Consorcio de Santiago e a Universidade de Santiago de Compostela.

No trascurso da súa estadía en Santiago de Compostela reuniuse cos medios para contestar a numerosas preguntas que versaron arredor  da súa teoria de Gaia e sobre todo do futuro do planeta. O profesor da Universidade de Santiago de Compostela e coordinador do programa ConCiencia, Jorge Mira, actuou de moderador e tradutor da sesión. James Lovelock, logo de indicar a urxencia que ten o concienciar a todo o mundo sobre os problemas da Terra, foi abordado polas preguntas sobre o impacto da enerxía nuclear no planeta. Este científico defende que a enerxía nuclear é o único que temos e que as enerxías renovables non abonda para satisfacer as nosas necesidades e que por tanto non serían unha alternativa. Precisa que únicamente a enerxía solar en lugares como o sur de España podería aproveitarse. Estamos chegando a un punto de non retorno e polo tanto non podemos demorar o desenvolvemento da enerxía nuclear. Respecto aos residuos procedentes desta industria, o investigador indica que é un problema moi pequeño que se esaxerou, e que non lle importaría albergar no seu terreo os residuos xenerados na súa zona (en comparación cos residuos nucleares, os derivados da queima de combustibles fósiles en un ano ocuparían unha montaña de 1 km de alto e 20 de circunferencia).

Respecto á responsabilidade que ten a humanidade no cambio climático opina de que non deberiamos ter un sentimento de culpa pois non tiñamos conciencia de estar contaminando; nin tampouco as plantas pois foron elas as que liberaron o osíxeno necesario para que poida inciarse unha combustión. A vida adaptarase a esta nova situación pero ofrece unha visión apocalíptica, en todo caso e segundo a súa opinión, a finais deste século tan só quedarían na Terra 1000 millóns de seres humanos. No último millón de anos houbo cambios moi drásticos no Planeta que reduciron a población a tan só 2000 persoas e non obstante a nosa especie logrou sobrevivir. A evolución e un continuo experimento e nos mesmos somos unha consecuencia dese experimento. Do mesmo xeito que as plantas coa produción de osíxeno exterminaron infinidad de formas de vida para as cales este elemento actuaba como un veneno, a especie humana está a destruir o seu entorno pero tamén favorecerá a proliferación de outras especies.

Para Lovelock o noso territorio, Galicia, ocupa un lugar privilexiado o mesmo que o Reino Unido, respecto ao resto de Europa nos problemas derivados do cambio climático grazas á acción termorreguladora do océano. De tódolos xeitos os problemas derivados da escaseza de alimentos serán moito máis graves que o propio quentamento do Planeta. Cita á India, China e América do Norte como lugares máis afectados. Lovelock mantense firme na súa idea de que a especie humana pode facerse dano a si mesma pero non acabará coa vida na Terra pois esta sempre se abre camiño como xa sucedeu cos diferentes eventos de extinción acaecidos no pasado xeolóxico.

O reto da especie humana para o futuro máis próximo vai a ser a propia supervivencia e non será doado pois no noso territorio, onde o clima será máis benigno, teremos que facer frente ao abastecemento de alimentos e de enerxía para nós mesmos e tamén para a grande cantidade de refuxiados que se achegarán a estas latitudes.

Sen lugar a dúbidas as tesis defendidas por James Lovelock suscitarán debates acalorados entre detractores e simpatizantes, máis dende logo non deixarán a ninguén indiferente ante un mundo cambiante no que aínda temos unha oportunidade.

Ver video

Biografía
James Ephraim Lovelock (Hertfordshire, 1919) é o pai da Teoría Gaia onde se postula que "a Terra funciona como un sistema único e autorregulado, formado por compoñentes físicos, químicos, biolóxicos e humanos". A traxectoria deste científico autodenominado "independente", ten trascurrido por campos como os da química, a medicina, a enxeñaría e as ciencias do espazo. Graduouse en Química en 1941 pola Universidade de Manchester e doutorouse en Medicina en 1948 pola London School of Hygiene and Tropical Medicine e en 1959 en Biofísica pola Universidade de Londres. Traballou durante case 20 anos no National Institute for Medical Research de Londres. En 1961 despois impartir clases nas universidades de Yale e Harvard traballou para a NASA na primeira misión lunar Surveyor. En 1964 regresou a Inglaterra a traballar nun laboratorio propio onde se dedicou á investigación, patentando inventos (rexistrou máis de 50 patentes a maioría relacionadas con detectores para ser usados en análises químicas e algúns dos seus inventos foron utilizados pola NASA nos seus programas de exploración planetaria) e escribindo libros e traballos científicos (máis de 200) en revistas especializadas. É autor de diversos libros sobre a súa Teoría de Gaia:

Gaia: a new look at life on Eath (Oxford University Press, 1979). Gaia, una nueva visión de la vida sobre la Tierra (Blume, 1983)

The Ages of Gaia (W. W. Norton, 1988). Las edades de Gaia (Tusquets, 1993)

Gaia: the practical science of planetary medicine (Gaia Books, 1991).  Gaia, una ciencia para curar el planeta (Integral, 1992)

Homage to Gaia. The life of an independent Scientist (Oxford University Press, 2000). Homenaje a Gaia. La vida de un científico independiente (Laetoli, 2005)

The revenge of Gaia: why the Earth is fighting back- and how we can still save humanity (Garners Books, 2006). La venganza de la Tierra. La Teoría Gaia y el futuro de la humanidad (Planeta, 2007)

The vanishing face of Gaia: a final warning (Basic Books, 2009)

Foi investido doutor honoris causa por 8 universidades: East Anglia, Exeter, Plymouth, Estocolmo, Edinburgo, Kent, East London e Colorado. É Membro da Royal Society dende 1974 e recibiu numerosos premios tanto literarios coma relacionados co medio, entre outros: Premio Amsterdam 1990, Premio Volvo 1996, Premio Nonino 1996, Premio Planeta Azul 1997, Discovery Lifetime Award 2001 e Medalla Wollaston 2006 da Royal Geography Society.

Actualización: Carteis centros Portugal
Actualización: Ver video

Climántica desenvolveu en Coimbra o sábado 10 de outubro de 2009 a primeira das sesións formativas presenciais do curso “Educação para um Desenvolvimento Sustentável – Mudanças Climáticas e Edublogues Climántica”. Este curso é unha adaptación ao sistema educativo de Portugal do curso de Climántica para a materia de Ciencias para o Mundo Contemporáneo do que en breve se convocará a segunda edición nesta web, coordinado polo grupo de docentes de Climántica en Portugal, liderado pola profesora da Universidade de Coimbra Arminda Pedrosa e convocado como unha das accións formativas do centro de formación continua do profesorado de Coimbra Nova Ágora, que atende a unha rede docente de 1.700 educadores. A metodoloxía do curso require un traballo práctico continuo co sistema CCMC de edublogues de Climántica, de tal xeito que en cada ordenador se sitúe un número máximo de dous docentes. As prazas convocadas foron ocupadas na súa totalidade por docentes de 15 centros educativos, que se constitúen así na primeira rede de centros piloto de Climántica en Portugal. Este curso consta de 30 horas teóricas que se desenvolverán ao longo dos sábados do primeiro trimestre, e de 30 horas prácticas que consistirán na aplicación práctica nas aulas da metodoloxía de Climántica. Ao remate da fase práctica, presentaranse estas experiencias piloto.
 
Nesta primeira sesión procedeuse primeiramente á distribución de material necesario para o desenvolvemento do curso. De seguido o director da Oficina de Formación Nova Ágora, fixo unha breve referencia ó documento de divulgación do curso por parte da Oficina de Formación, poñendo especial énfase en aspectos organizativos, metodolóxicos e de avaliación. A continuación tomou a palabra a coordinadora da actividade, a profesora da Universidade de Coimbra Arminda Pedrosa, aportando información relativa a recursos dispoñibles, institucións que participan e apoian a Oficina de Formación, facendo especial mención á implicación da Xunta de Galicia a través do proxecto Climántica e do apoio institucional da Comissao Nacional da UNESCO. Este acto de presentación rematou coa intervención do director de Climántica, Francisco Sóñora, que presentou o proxecto, as actividades desenvoltas no seu marco, os recursos producidos e dispoñibles para acceso libre, indicando a fonte dende o sitio web. Tamén xustificou a vocación internacional deste proxecto, e agradecendo por este motivo a oportunidade que se lle dou ao proxecto co desenvolvemento desta actividade.
 
Xa na aula de informática, procedeuse á organización dos grupos de traballo e a entrega de claves para acceder á comunidade de blogs na plataforma Climántica. As actividades prácticas dese día centraronse nos aspectos técnicos e prácticos para crear, xestionar e actualizar blogues en base ao uso de titoriais en portugués moi detallados e ilustrados con capturas de pantalla e que orientan paso a paso as seguintes tarefas: entrar nun blogue para xestionar, crear unha categoría, escribir un post, editar un artigo, subir, editar e borrar a conexión e, finalmente, introducir e editar imaxes.

En definitiva, unha intensa xornada de formación e un inicio digno merecedor do momento histórico que corresponde ao primeiro paso para a expansión da rede de educadores de Climántica en Portugal.