Setenta estudantes de Galicia; Alcalá de Henares, Alacante, Canarias, México, Portugal e Polonia participan do luns 14 ao sábado 19 no Campus Internacional Oceántica 2014, organizado polo Campus do Mar da Universidade de Vigo. Os mozos, con idades entre os 10 e os 20 anos, son os gañadores do Congreso Internacional Xuvenil Oceántica 2014, no que concursaron con traballos e proxectos sobre conservación oceánica e do que resultaron gañadores.
Durante o seis días que dura este campamento de verán, os estudantes alternarán actividades de lecer e tempo libre con traballos de campo e investigacións científicas sobre medio mariño.
A primeira das actividades foi a visita a un miradoiro desde o que puideron contemplar a Ría de Vigo e as principais poboacións que a rodean. Alí, o profesor da Universidade de Vigo, Gonzalo Méndez, explicoulles que unha ría é un val ocupado polo mar e un lugar de intercambio de auga doce e salgada, con moitos nutrientes, o que a converte nun dos espazos litorais ou mariños máis produtivos do mundo. ?É por isto que sempre houbo moita actividade na súa contorna ?, afirmou.
Gonzalo Méndez faloulles tamén da forma na que os humanos ocuparon o territorio ao bordo das rías. A litoralidade deu unha vantaxe competitiva a cidades como da Vigo, que pasou de ser unha cidade moi pequena a ser a urbe máis grande de Galicia.
Xa pola noite, nas instalacións do Campus da Universidade de Vigo, o grupo de Oceántica celebrou o Festival das Nacionalidades, un punto de encontro e intercambio cultural no que puideron degustar gastronomía típica de cada un dos países participantes no Campus, como o tamarindo de México, o mollo de Canarias, as filloas galegas ou os doces portugueses. Ademais, cada unha das delegacións presentou un vídeo sobre o seu país e interpretaron cancións e bailes representativos.
Na xornada do martes, os estudantes viaxaron á illa de Cíes onde, guiados por científicos do Campus do Mar, realizaron investigacións sobre o terreo.
Divididos en tres grupos, participaron en outros tantos micro-proxectos: efecto antropoxénico na dinámica sedimentaria dunha praia, efecto antropoxénico da retirada de algas de arribazón e efecto antropoxénico na aparición e colonización de algas invasoras.
O primeiro grupo realizou un perfil transversal da Praia de Rodas, utilizando materiais sinxelos como balices, cintas métricas, tubos de goma para vasos comunicantes e táboas de datos.
Outro dos grupos recolleu mostras de area superficial da praia de Rodas e peneirouna para recoller anfípodos; mentres que o terceiro grupo centrouse na observación das algas presentes no intermareal rochoso da contorna de Rodas e realizou unha mostraxe aleatoria para determinar as especies presentes e a súa abundancia.
Todos estes datos e mostras compararanse cos dunha investigación similar que se realizará na praia de Samil nos próximos días, co obxectivo de que poidan extraer conclusións sobre o impacto antropoxénico nun ambiente pouco alterado, como é a illa de Cíes, e noutro con gran influencia do home, como a praia de Samil.
Pola tarde, antes de regresar a Vigo, todos os participantes de Oceántica subiron até o Alto do Príncipe, desde onde puideron gozar dunha vista privilexiada do Parque Nacional dás Illas Atlánticas.
E para pechar o día, de volta xa ás instalacións da Universidade, recibiron a visita do Grupo de Astronomía da Universidade de Vigo, co que realizaron unha sesión de observación astronómica de planetas, estrelas e constelacións.
O mércores 16 pola mañá os alumnos desprazáronse a Samil para completar a parte de investigación na praia iniciada o día anterior na praia de Rodas das illas Cíes. O obxectivo era comparar un ambiente protexido e pouco alterado pola acción humana, con outro urbano, onde a intervención do home tivo unha forte influencia.
Como xa fixeran anteriormente en Cíes, o mércores visitaron o areal de Samil e realizaron tres investigacións sobre o terreo: a dinámica sedimentaria da praia, a presenza de anfípodos e a presenza de algas colonizadoras.
Xa o xoves 17, analizaron todos os datos e mostras extraídas en ambas as praias nos laboratorios da facultade de Ciencias do Mar da Universidade de Vigo. Dirixidos por científicos, os mozos realizaron gráficos cos perfís transversais das praias de Rodas e Samil e puideron comprobar que nas Cíes, a presenza do complexo dunar ha garantido a rexeneración natural da area tras os fortes temporais deste inverno. Pola contra, en Samil, o paseo marítimo, que ocupa o lugar que orixinalmente ocupaban as dunas, impediu esa rexeneración natural e obrigou a que se tivese que encher a praia de maneira artificial.
Segundo apuntaron os estudantes de Oceántica nas súas conclusións, o achegue artificial de area a unha praia é un proceso moi custoso e pouco sustentable, polo que propuxeron a recuperación do complexo dunar e a substitución do paseo actual por un sistema de pasarelas de madeira que sexa máis respectuoso co medio.
Igualmente, estes mozos investigadores tamén comprobaron que na praia de Rodas hai unha gran cantidade de anfípodos e antrópodos (por exemplo, pulgas de mar), mentres que en Samil practicamente non existen. A presenza ou non destes organismos é un bo medidor do nivel de contaminación, posto que, entre outras cousas, axudan a osixenar a area.
O último aspecto abordado foi a comparación de algas dunha e outra praia. Segundo as mostras extraídas nos traballos de campo, nas illas Cíes pódense atopar máis tipos de algas, nun maior número e vivas. Pola contra, en Samil, hai menor cantidade e diversidade de algas e moitas están desprendidas das rocas e mortas. Ademais, na praia da cidade de Vigo hai maior presenza de algas colonizadoras, que foron introducidas en Galicia pola acción dos humanos e que prexudican ás variedades autóctonas.
Para paliar estes efectos da intervención do home no litoral, os estudantes de Oceántica propuxeron entre outras cousas controlar a presenza humana nas praias, acoutando determinadas zonas para protexelas, e aumentar a educación ambiental da cidadanía. ?Hai que pensar máis no planeta e menos en nós ?afirmaron-. Se seguimos así, cada vez haberá menos especies?.
Na tarde do día xoves 17 a metade do grupo achegouse até o Club Náutico de Vigo para realizar deportes náuticos. Dirixidos polos monitores do Club, saíron a navegar en varios barcos da escola de vela durante preto dunha hora. A outra metade do grupo entrevistou os cidadáns maiores de Vigo para coñecer como cambiou a ordenación do territorio, o urbanismo e a economía da cidade, en relación á súa vinculación co océano.
Pola noite, no Campus da Universidade de Vigo, gozaron dunha sesión de cinema ao aire libre, coa proxección de Home, de Yann Arthus-Bertrand. Con vistas aéreas de diversos lugares do mundo, este documental mostra a diversidade da vida na Terra e como as actividades humanas convertéronse nunha ameaza para o equilibrio ecolóxico do planeta.
Divulgadores e sensibilizadores sobre a sostibilidade dos océanos
Na mañá do venres 18 os alumnos participaron como divulgadores na praia de Samil, dentro do programa Mergúllate non Océano. O setenta recibiron formación para ser comunicadores. Daquela a metade quedou divulgando e a outra metade visitou o Museo do Mar. A metade do tempo dedicado á divulgación, os que participaron inicialmente na divulgación visitaron o Museo do Mar e os que fixeron primeiro a visita, pasaron a divulgar. En Mergúllate non Océano, a través de oito talleres, dirixidos por monitores expertos en divulgación científica, os mozos puideron extraer información sobre como funcionan as correntes mariñas, que tipo de plantas ou organismos vivos atópanse nas dunas, dos impactos sobre as mesmas, de onde procede o peixe que comemos habitualmente. Unha vez formados, pasaron eles a ser divulgadores. Na tarde os que o día anterior entrevistaron os vigueses, participaron agora nas actividades náuticas, e os que participara o xoves nas actividades náuticas, participaron agora nas entrevistas a cidadáns de Vigo.
Todo este material, tanto o recolleito nas investigacións realizadas, como a información extraída das actividades actividades no campus serviu de inspiración para a realización de 4 vídeos e un musical co obxectivo de sensibilizar á ciudanía sobre os grandes retos globais ambientais do século XXI: sustentabilidade dos océanos e cambio climático. Estes produtos de sensibilización elaboráronos en equipos de traballo e presentáronos no festival de fin de campus.
Despois dunha intensa semana de convivencia no Campus universitario da Universidade de Vigo, o setenta alumnos de todo o mundo que participaron no Campus Internacional Oceántica 2014 despedíronse o pasado sábado 19 de xullo cunha gala final na que presentaron catro vídeos elaborados por eles mesmos e un espectáculo musical, todo iso co obxectivo de concienciar á sociedade sobre a importancia de conservar e coidar os océanos.
A gala retransmitiuse en streaming para que familiares e amigos dos participantes puidesen seguila en directo desde os seus países de orixe. A través dun chat habilitado para a ocasión polos técnicos do Campus do Mar, os seguidores tamén puideron comentar o espectáculo e enviar mensaxes en directo desde México, Portugal, Arxentina, Canarias, Madrid ou distintas partes de Galicia.
Catro vídeos con moito contido
Na primeira parte da gala presentáronse os traballos audiovisuais elaborados polos alumnos de Oceántica a partir da información e as actividades realizadas durante o Campus. Entre outras cousas, nos seus traballos reflectiron a evolución da illa de Cíes ou da praia de Samil en Vigo, a importancia de conservar as dunas ou os efectos da acción humana sobre as especies que habitan nas costas. Igualmente, envorcaron todo o aprendido nos talleres ?Mérgullate non océano?, unha actividade divulgativa sobre ciencias e tecnoloxías mariñas, organizada polo Campus do Mar, que visitaran o venres na praia de Samil.
Con todos estes datos, os mozos fixeron as súas propias propostas para conservar os océanos e os ecosistemas mariños.
Unha viaxe ao fondo do mar mediante un musical
Despois do visionado dos vídeos, chegou o momento do musical. Conducidos polo guionista e director de escena Antón Coucheiro e polo profesor da Escola de Altos Estudos Musicais da Coruña José Rodríguez, os mozos tomaron o escenario do Auditorio do Campus da Universidade de Vigo.
Úrsula, a protagonista da historia, levou ao público até o fondo do mar no seu submarino amarelo. Alí foi atopándose cos seus distintos habitantes: sardiñas, peces espada, peces martelo, cangrexos? pero tamén cos residuos que o home tira ao mar, como bolsas de plástico ou verteduras.
Tras esta viaxe polo interior do océano, o musical finalizou cunha mensaxe de concienciación para que a sociedade deixe de usar o mar como un vertedoiro e sexa consciente da gran riqueza que existe no océano.
