Está publicado en Climántica TV o vídeo que recolle a conferencia do catedrático de Edafoloxía e Química Agrícola da USC, Francisco Díaz-Fierros, referida ao capítulo 7 do libro da terceira etapa de Climántica, Auga e cambio climático. Por tanto, nela abordou a contaminación das augas continentais a nivel global, a nivel europeo, a nivel de España e a nivel de Galicia.
Empezou a conferencia enmarcando a contaminación da auga a nivel histórico; facendo referencia ao cambio de concepción, no que a auga deixou de considerarse como impoluta, debido ao gran fedor de Londres en 1858, por acumulación de fecais no Támese. Esta contaminación foi consecuencia da mellora das condicións hixiénicas da poboación, que provocaron un importante aumento de fecais aos ríos. Ata entón a auga era considerada como pura, e con esa situación de contaminación do Támese, pasouse a ver como algo susceptible de contaminar por nós. Deste xeito, a contaminación orgánica e fecal apareceron como primeiras formas de contaminación. Logo xurdiu a salinización, logo, coa industrialización, a contaminación por metais pesados a acidificación, a contaminación radiactiva, e coa agricultura intensiva, a eutrofización.
Sobre a contaminación a nivel mundial, destacou os avances dos países que se adiantaron a esta preocupación como Noruega e Canadá, que practicamente solo lles quedan os retos da contaminación orgánica. Nesa visión global da contaminación, fixo mención aos problemas de contaminación das augas continentais nos países do leste, entre os que destacan os metais pesados e a salinización. En relación aos países pobres rurais, expuxo que practicamente non teñen problemas de metais pesados e de contaminación radiactiva; pero si presentan importantes problemas de contaminación orgánica e fecal. Nos estuarios hai contaminación orgánica tal, que provoca a falta de osíxeno por proliferación de algas. Nos países máis desenvolvidos, no 2007 atopouse, unha tendencia á diminución dos fosfatos. En xeral, os países más avanzados son os que teñen maior contaminación das augas continentais, pero tamén son os que máis melloran.
Fixo fincapé en que a contaminación das augas continentais pode ser puntual e difusa. A puntual afrontase con depuradoras de augas residuais no punto de saída. Sen embargo na difusa, hai moitos puntos nos que se produce a contaminación e esta sigue camiños diversos e non predicibles. A única forma para afrontala é limitar a cantidade de vertido nunha superficie. Así por exemplo, no caso do nitróxeno, non debe superarse os 170 kg/Ha en ningún sitio que poda levar auga cara os ríos. Esa limitación imponse porque por encima desa cantidade por Ha, as plantas e o solo non son capaces de reter o nitróxeno, e este lávase. Para facer fronte a este tipo de contaminación, recomendou manter a vexetación de ribeira, que defende a auga do río da contaminación difusa. Dixo que España ía retrasada na entrega da normativa, e presenta unha contaminación importante, con máis da metade dos encoros eutrofizados pola agricultura e polos residuos domésticos das lavadoras, ricas en P.
En relación á situación de Galicia, referiuse, en primeiro lugar, á situación da calidade da auga dos ríos, medida en base á súa potabilidade. Sinalou que teñen mala calidade parte do Miño, Sar, unha pequena parte do Anllóns e parte do Sil. Dixo que máis da metade dos ríos de Galicia terían unha boa calidade da auga, aplicando este criterio de potabilidade, medido soamente dende o punto de vista físico – químico; pois dende o punto de vista bacteriolóxico, a maioría dos ríos galegos non teñen auga potable. Comentou que había ríos, como o Sar, onde aparecen bioindicadores de niveis de contaminación preocupante, como poden ser determinadas malformacións en algunhas comunidades biolóxicas. Dixo tamén que máis da metade dos encoros galegos están en situación mesotrófica ou eutrófica, con algún hipereutrofizado como o dos Peares.
En relación á situación das augas subterráneas, expuxo que en Galicia había poucos acuíferos, e que ademais son de tamaño pequeno. O máis grade é o de A Limia. Dixo que se trataba dun acuífero aberto, formado por unha capa de area, que acumula a auga, e que vai dende os 20 ata os 60 m de profundidade. Por tanto esta auga non está protexida da contaminación por ningún tipo de barreira xeolóxica. Sinalou que por debaixo da area, aparece unha capa de arxila, e algúns sitios, capas de lignitos. Esta capa illa un acuífero fósil inferior. Outros acuíferos importantes están nos vales de Sarria e da Terra Chá, como grandes depresións do terciario en Galicia. O resto localizaríanse en rochas, fracturas e zonas de acumulación. En todos eles, resulta moi difícil establecer unha relación entre riscos e contaminación. Nas zonas húmidas, en xeral, a contaminación é por nitróxeno. Na Terra Chá, onde o acuífero é de bolsas de area protexida por arxila; aínda así, o 11% dos pozos analizados presentan máis de 50 mg/l de nitratos e o 23% supera os 25 mg/l .
En relación a cómo afrontar os problemas de contaminación, dixo que á contaminación puntual prodúcese onde hai concentración de poboación. Neste sentido, fixo referencia a que en Galicia, non se separan as augas pluviais das domésticas, entre o 80% e o 90% dos casos. Si se fixera, as pluviais poderían verterse directamente. Ao non facelo, teñen que pasar necesariamente por depuradora; o que aumenta a contaminación das augas, e os días de choiva, fai chegar ás depuradoras moita máis auga da que pode tratar. Sobre a contaminación difusa, dixo hai que controlar o nitróxeno de orixe orgánico gandeiro. Isto urxe facelo en zonas como Arzúa, Silleda ou Lalín, onde se está engadindo máis nitróxeno orgánico e inorgánico do que poden tomar as plantas, o que supón un impacto sobre as augas por contaminación difusa. En relación a este tipo de contaminación difusa, aludiu tamén á contaminación por praguicidas, antibióticos e hormonas, centrándose no exemplo do lindano.
Por último, sinalou que o cambio climático vai a agravar o problema, porque ao haber máis secas, haberá menos dilución. Sen embargo concluíu con unha mensaxe optimista e esperanzadora, apoiándose en países avanzados, como Noruega e Canadá, que dende que diagnosticaron ben os problemas da contaminación das súas augas continentais, tomaron medidas que se están mostrando eficaces para resolvelos. Por iso comentou que esperaba que a situación actual de contaminación fora un máximo, con tendencia a diminuír progresivamente nos próximos anos.
Empezou a conferencia enmarcando a contaminación da auga a nivel histórico; facendo referencia ao cambio de concepción, no que a auga deixou de considerarse como impoluta, debido ao gran fedor de Londres en 1858, por acumulación de fecais no Támese. Esta contaminación foi consecuencia da mellora das condicións hixiénicas da poboación, que provocaron un importante aumento de fecais aos ríos. Ata entón a auga era considerada como pura, e con esa situación de contaminación do Támese, pasouse a ver como algo susceptible de contaminar por nós. Deste xeito, a contaminación orgánica e fecal apareceron como primeiras formas de contaminación. Logo xurdiu a salinización, logo, coa industrialización, a contaminación por metais pesados a acidificación, a contaminación radiactiva, e coa agricultura intensiva, a eutrofización.
Sobre a contaminación a nivel mundial, destacou os avances dos países que se adiantaron a esta preocupación como Noruega e Canadá, que practicamente solo lles quedan os retos da contaminación orgánica. Nesa visión global da contaminación, fixo mención aos problemas de contaminación das augas continentais nos países do leste, entre os que destacan os metais pesados e a salinización. En relación aos países pobres rurais, expuxo que practicamente non teñen problemas de metais pesados e de contaminación radiactiva; pero si presentan importantes problemas de contaminación orgánica e fecal. Nos estuarios hai contaminación orgánica tal, que provoca a falta de osíxeno por proliferación de algas. Nos países máis desenvolvidos, no 2007 atopouse, unha tendencia á diminución dos fosfatos. En xeral, os países más avanzados son os que teñen maior contaminación das augas continentais, pero tamén son os que máis melloran.
Fixo fincapé en que a contaminación das augas continentais pode ser puntual e difusa. A puntual afrontase con depuradoras de augas residuais no punto de saída. Sen embargo na difusa, hai moitos puntos nos que se produce a contaminación e esta sigue camiños diversos e non predicibles. A única forma para afrontala é limitar a cantidade de vertido nunha superficie. Así por exemplo, no caso do nitróxeno, non debe superarse os 170 kg/Ha en ningún sitio que poda levar auga cara os ríos. Esa limitación imponse porque por encima desa cantidade por Ha, as plantas e o solo non son capaces de reter o nitróxeno, e este lávase. Para facer fronte a este tipo de contaminación, recomendou manter a vexetación de ribeira, que defende a auga do río da contaminación difusa. Dixo que España ía retrasada na entrega da normativa, e presenta unha contaminación importante, con máis da metade dos encoros eutrofizados pola agricultura e polos residuos domésticos das lavadoras, ricas en P.
En relación á situación de Galicia, referiuse, en primeiro lugar, á situación da calidade da auga dos ríos, medida en base á súa potabilidade. Sinalou que teñen mala calidade parte do Miño, Sar, unha pequena parte do Anllóns e parte do Sil. Dixo que máis da metade dos ríos de Galicia terían unha boa calidade da auga, aplicando este criterio de potabilidade, medido soamente dende o punto de vista físico – químico; pois dende o punto de vista bacteriolóxico, a maioría dos ríos galegos non teñen auga potable. Comentou que había ríos, como o Sar, onde aparecen bioindicadores de niveis de contaminación preocupante, como poden ser determinadas malformacións en algunhas comunidades biolóxicas. Dixo tamén que máis da metade dos encoros galegos están en situación mesotrófica ou eutrófica, con algún hipereutrofizado como o dos Peares.
En relación á situación das augas subterráneas, expuxo que en Galicia había poucos acuíferos, e que ademais son de tamaño pequeno. O máis grade é o de A Limia. Dixo que se trataba dun acuífero aberto, formado por unha capa de area, que acumula a auga, e que vai dende os 20 ata os 60 m de profundidade. Por tanto esta auga non está protexida da contaminación por ningún tipo de barreira xeolóxica. Sinalou que por debaixo da area, aparece unha capa de arxila, e algúns sitios, capas de lignitos. Esta capa illa un acuífero fósil inferior. Outros acuíferos importantes están nos vales de Sarria e da Terra Chá, como grandes depresións do terciario en Galicia. O resto localizaríanse en rochas, fracturas e zonas de acumulación. En todos eles, resulta moi difícil establecer unha relación entre riscos e contaminación. Nas zonas húmidas, en xeral, a contaminación é por nitróxeno. Na Terra Chá, onde o acuífero é de bolsas de area protexida por arxila; aínda así, o 11% dos pozos analizados presentan máis de 50 mg/l de nitratos e o 23% supera os 25 mg/l .
En relación a cómo afrontar os problemas de contaminación, dixo que á contaminación puntual prodúcese onde hai concentración de poboación. Neste sentido, fixo referencia a que en Galicia, non se separan as augas pluviais das domésticas, entre o 80% e o 90% dos casos. Si se fixera, as pluviais poderían verterse directamente. Ao non facelo, teñen que pasar necesariamente por depuradora; o que aumenta a contaminación das augas, e os días de choiva, fai chegar ás depuradoras moita máis auga da que pode tratar. Sobre a contaminación difusa, dixo hai que controlar o nitróxeno de orixe orgánico gandeiro. Isto urxe facelo en zonas como Arzúa, Silleda ou Lalín, onde se está engadindo máis nitróxeno orgánico e inorgánico do que poden tomar as plantas, o que supón un impacto sobre as augas por contaminación difusa. En relación a este tipo de contaminación difusa, aludiu tamén á contaminación por praguicidas, antibióticos e hormonas, centrándose no exemplo do lindano.
Por último, sinalou que o cambio climático vai a agravar o problema, porque ao haber máis secas, haberá menos dilución. Sen embargo concluíu con unha mensaxe optimista e esperanzadora, apoiándose en países avanzados, como Noruega e Canadá, que dende que diagnosticaron ben os problemas da contaminación das súas augas continentais, tomaron medidas que se están mostrando eficaces para resolvelos. Por iso comentou que esperaba que a situación actual de contaminación fora un máximo, con tendencia a diminuír progresivamente nos próximos anos.
