O proxecto educativo Climántica, recomendado no 2010 polo Enviado Especial das Nacións Unidas para o Cambio Climático, desenvolveu en Segovia, do 2 ao 7 de setembro, unha iniciativa educativa internacional, na que participaron centros educativos de 6 comunidades autónomas e 3 países. Con esta iniciativa púxo en marcha as súas responsabilidades na alianza estratéxica para a innovación, recentemente aprobada pola Unión Europea para subvencionar nos dous próximos cursos. Para esta primeira experiencia piloto Climántica incorporouse ao plan anual de actividades do Centro Nacional de Eduación Ambiental (CENEAM), situado no concello segoviano de La Granja de San Ildefonso, e contou tamén co apoio dos concellos de Noia, Segovia e La Granja de San Ildefonso. Alí desenvolveu un campus xuvenil internacional e un seminario docente de investigación acción para buscar respostas educativas ao cambio climático
Os alumnos que se suman ao campus son seleccionados por un xurado por proxectos individuais ou en parellas que publican nunha plataforma. Os premiados, ademais da súa praza, gañaron unha praza para o docente que orientou os seus proxectos, para que estes participen nun seminario docente de investigación do campus.
Para levar a cabo esta experiencia piloto, o proxecto Climántica contou coa cesión por parte do CENEAM, que é o centro español de referencia no ámbito da Educación Ambiental, da totalidade das súas instalacións e dos recursos necesarios para o desenvolvemento do campus. Tamén colaboran os concellos de Noia, Segovia e de La Granja de San Ildefonso.
Na actualidade o proxecto desenvólvese en Europa a través dunha alianza estratéxica da que forman parte centros de investigación de excelencia internacional, asociacións de profesores de Portugal e Polonia, o organismo de divulgación científica Ciencia Viva do Ministerio de Ciencia e Tecnoloxía de Portugal, situándose Climántica no ámbito do deseño e desenvolvemento de materiais e metodoloxías que faciliten a transferencia da ciencia do cambio climático á sociedad.
No campus integráronse 54 estudantes de secundaria e a 8 alumnos universitarios que actuaron de monitores. O seu seminario docente de investigación estivo constituído polos 18 docentes que orientaron os proxectos dos alumnos de secundaria seleccionados. No seminario investigouse sobre o desenvolvemento do campus para atopar as novas formas de ensinar e aprender que demanda esta nova alianza para a innovación educativa europea.
A delegación española estivo formada polas seis comunidades educativas máis implicadas no proxecto: Galicia, Castela León, Castela A Mancha, Andalucía, Comunidade Valenciana e Canarias. Os outros dous países representados foron Portugal e México, dado que as delegacións de Polonia e Turquía finalmente non lograron concretar o seu desprazamento.
Cinco días de intensa convivencia intercultural para estudo e a creación
Durante os cinco días nos que durou o campus, e cuxo plan de actividades recóllese no programa, desenvolvéronse catro proxectos audiovisuais e un musical. Ambos produtos executáronse en grupos de traballo.
Os vídeos abordaron a visión comparativa da contorna urbana e natural das poboacións nas que se desenvolveron o campus, comparáronas cos lugares de orixe dos alumnos, tendo presente o clima e o cambio que está a experimentar, para sacar conclusións que permitan dar resposta ao reto.
Cada grupo de traballo de proxectos audiovisuais estivo formado por 9 alumnos, con representación de todos os grandes tipos de dominios climáticos. Todos eles achegaron imaxes dos seus lugares de orixe homólogas ás que obtiveron no campus. Estes grupos tamén foron diversos en canto a talentos e competencias. Para reforzar estas competencias, na elaboración do programa, xeráronse momentos de talleres, nos que o equipo se dividía en talleres definidos función destes talentos: edición de vídeo, fotografía e vídeo, comunicación e artes plásticas. O contido obtívose de charlas coloquio, seminarios, itinerarios, entrevistas e internet.
Para conseguir os datos e conceptos organizouse unha charla coloquio e un taller. En charla coloquio abordáronse os dez conceptos crave do proxecto Climántica para responder o cambio climático. No taller desenvolveuse o argumento do documental.
Para conseguir as imaxes locais desenvolvéronse tres visitas didácticas a outras tantas localizacións próximas ao CENEAM: visita urbana a Segovia, visita a La Granja de San Ildefonso e itinerario pola Serra do Guadarrama.
A visita urbana a Segovia celebrouse estivo coordinada polo Tenente Alcalde e Concelleiro de Urbanismo, Alfonso Reguera. A primeira localización de análise de información a Fábrica da Moeda, no que se analizou o uso da enerxía hidráulica para acuñar a moeda, con vinculacións enerxéticas claras coa forxa hidráulica.
Ao longo do percorrido foise analizando a historia da ocupación integral do territorio e as súas relacións co clima e a sustentabilidade.
A segunda visita, que se celebrou o domingo foi ao Palacio Real e aos seus xardíns, organizado por Patrimonio Nacional.
Na visita analizáronse as virtudes microclimáticas que impulsaron o veraneo da realeza nesa localización, e o sistema de funcionamento das fontes, e o impacto climático e ambiental actual sobre ese sistema hidráulico.
A terceira visita foi un itinerario pola Serra do Guadarrama para analizar impactos do cambio climático. Un dos principais impactos centráronse no abandono de estacións de esquí, por falta de neve.
Outro dos grandes impactos analizados foi o ascenso en altura da distribución en altura do piñeiro silvestre, que forma os bosques, e que está a desaparecer nas cotas menores e aparecendo pequenos piñeiros por encima da súa altura máxima de distribución ata agora: os 1.800 metros. Tamén se analizou o ascenso das matogueiras típicas de piorno e jabino.
O proxecto do musical titulado Respostas de Gaia fronte ao cambio climático organizouse en dous grandes grupos de traballo: teatro e música. O grupo de música dedicou o tempo asignado no programa a proxectos. Na banda dirixida por Jose Rodriguez García, profesor da Escola de Altos Estudos Musicais da Coruña, integráronse os estudantes seleccionados que tiñan formación musical. Nela confluíron estudantes que tocaron dúas guitarras acústicas, un violín, un baixo, un piano, un acordeón, un saxofón e unha batería.
O grupo de teatro estivo formado por 11 alumnos. Estes personaxes agrupáronse en heroes e antihéroes que axudan a danan á protagonista, Gaia. Os heroes son os catro elementos: Aqua, Piro, Aero e Terra que axudaron a Gaia resolver os seus problemas. Os antihéroes estiveron representados o malévolo Lodo Mc Mugres, que por defender de forma usurera os seus intereses de explotación provocaba dano a Gaia. Para conseguir os seus obxectivos contaba co apoio da súa Secretaria, de Brea e de Enigma. Para conducir a obra contouse cun personaxe Presentador.
Este musical de carácter sensibilizador ambiental integrou as artes escénicas, a danza, a música e as artes plásticas para enviar unha clara mensaxe de sensibilización fronte ao cambio ao climático.
Para a unión de todos os ámbitos artísticos, durante o tempo no que os alumnos implicados no proxecto de vídeos se separaban para reforzar os seus talentos e habilidades nos talleres de edición de vídeo, vídeo e fotografía, e comunicación, os alumnos de teatro traballaban nun taller de danza, e a banda interpretaba as cancións para coordinar a música e o baile.
Ademais dos tres talleres destinados a fortalecer as competencias básicas para os proxectos audiovisuais (edición de vídeo, foto e vídeo, e comunicación) e do taller de danza destinado ao musical, desenvolveuse, en paralelo a eles, un quinto taller que atendía aos dous tipos de proxectos. Este foi o de Artes plásticas, no que se traballaron as habilidades artísticas deste ámbito nos vídeos, pero tamén se deseñaron todas as imaxes que contextualizaron o desenvolvemento do musical. Por último neste taller deseñouse o cartel do campus no que os asistentes deixaron as pegadas das súas palmas de man.
As respostas educativas ao cambio climático que xerou o campus, concretáronse en cinco produtos colectivos de sensibilización: 4 vídeos e un musical. O principal recurso para inspirarse foron as visitas didácticas, que ademais de achegar datos e contextos, xeraron oportunidades de convivencia nos paseos por campos e rúas de cidades.
Os traballos en proxectos, coa súa fase de gabinete e de campo, ofreceron oportunidades de convivencia e coñecemento, debido ao intenso traballo en equipo desenvolvido.
Pero no campus tamén se deseñaron actividades específicas para cohesionar o grupo, como foron as dinámicas de grupo de integración, as sesións de karaoke.
Outra actividade que facilitou a convivencia foi o baño na praia fluvial de Valsaín, como relaxación ao itinerario que partiu da Serra de Cotos.
Como resultado da entrega colectiva nos retos de elaboración dos produtos de sensibilización e nas actividades de convivencia, foi a aparición de importantes vínculos de amizade.
En paralelo ao desenvolvemento do campus celebrouse un seminario docente ao que asistiron os 18 profesores que orientaron os proxectos escolares polos que os alumnos resultaron seleccionados. Neste seminario os profesores implicáronse nos itinerarios e nos talleres, que foron actividades mixtas, docentes e discentes. Ademais observaron o desenvolvemento parte do desenvolvemento dos proxectos. No resto do tempo analizaron metodoloxías. Este seminario pechouno o profesor da Facultade de Ciencias da Educación da Universidade de Santiago, Pablo Meira, quen analizou as representacións sociais sobre o cambio climático reflectidos en debuxos realizados, para representar o cambio climático, por persoas de diferentes idades.
